Przetoka odbytu – czym charakteryzuje się ta dolegliwość i jak ją leczyć?
13.10.2023Przetoka okołoodbytnicza (przetoka odbytu) jest poważnym i bardzo krępującym schorzeniem przewlekłym, któremu często towarzyszy ból w okolicy odbytu. To stan patologiczny, w przebiegu którego dochodzi do powstania nieprawidłowego połączenia między odbytnicą lub kanałem odbytu a skórą w okolicy krocza. Zwykle rozwija się jako następstwo ropnia odbytu. Jak objawia się przetoka? W jaki sposób ją leczyć?
Spis treści:
- Przetoka odbytu – co to jest i jak wygląda?
- Przetoka odbytu – przyczyny powstawania
- Przetoka odbytu – objawy
- Przetoka odbytu – diagnostyka i sposoby leczenia
- Przetoka odbytu – zalecenia dietetyczne
Przetoka odbytu – co to jest i jak wygląda?
Przetoka odbytu czy też przetoka okołoodbytnicza lub przetoka odbytnicza to stan patologiczny. Mianem przetoki określa się nieprawidłowy kanał, który łączy odbytnicę lub kanał odbytu, czyli końcowe odcinki jelita grubego, ze skórą okolicy krocza. Ze względu na funkcję, jaką pełni odbyt, czyli trzymanie kału i defekację, okolica ta jest narażona na ciągły kontakt z bakteriami, które mogą wywoływać stan zapalny, czego konsekwencją jest ropień odbytu. To właśnie ropień okołoodbytniczy jest jedną z najczęstszych przyczyn przetoki odbytu.
Przetoka odbytu jest zbudowana z ujścia wewnętrznego znajdującego się w odbytnicy lub w kanale odbytu, z wąskiego kanału i ujścia zewnętrznego znajdującego się w skórze. Wyróżnia się kilka rodzajów przetok okołoodbytniczych: międzyzwieraczowe, przezzwieraczowe, nadzwieraczowe, pozazwieraczowe oraz podskórne. Najczęściej z przetoką odbytu zmagają się mężczyźni w wieku od 25. do 45. roku życia. Niestety schorzenie rozwija się nie tylko u osób dorosłych, ale również u dzieci, w tym u niemowląt.
Nieleczona przetoka odbytu potencjalnie stanowi zagrożenie dla zdrowia. Powikłaniem mogą być infekcje skóry związane z wyciekiem kału i ropnej wydzieliny. Jeśli schorzenie zostanie zignorowane lub jest niewłaściwie leczone, może nawracać, tworzyć się też mogą ropnie odbytu. Osoby, u których pojawiła się przetoka okołoodbytnicza, są narażone na nietrzymanie gazów i stolca. Konsekwencją przetoki może być ropowica krocza, a także sepsa, czyli stan bezpośrednio zagrażający życiu.
Przetoka odbytu – przyczyny powstawania
Przyczyny przetoki odbytu są związane z istniejącym stanem zapalnym gruczołów odbytowych, których konsekwencją jest powstanie ropnia. Do zapalenia gruczołu odbytowego może dojść w wyniku zatkania ujścia gruczołu grudką kału bądź też ogólnoustrojowej infekcji. Najczęściej przetoka rozwija się wskutek nieprawidłowego leczenia infekcji i rozprzestrzeniania się zakażenia na okoliczne tkanki, powstały wówczas ropień rozszerza się do głębiej położonych tkanek i następnie otwiera, co skutkuje utworzeniem kanału między jelitem i skórą. Po samoistnym pęknięciu ropnia na skórze powstaje niewielkich rozmiarów otwór, z którego wycieka ropa. Warto zaznaczyć, że przetoka odbytu może również powstać po prawidłowo leczonym ropniu.
Powstawaniu przetoki okołoodbytniczej mogą sprzyjać nieswoiste choroby zapalne jelit (m.in. choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Do utworzenia przetoki może dojść w przypadku m.in. nowotworów odbytnicy i odbytu, szczeliny odbytu, w wyniku uszkodzeń po operacji w okolicy odbytnicy i odbytu lub po przebytych urazach tkanek miękkich okolicy odbytnicy i krocza (np. obecność ciała obcego). Czynnikiem ryzyka może być również stan obniżonej odporności, np. u osób zakażonych wirusem HIV lub u osób stosujących leki immunosupresyjne po przeszczepie narządu. U młodszych dzieci przetoka powstaje najczęściej w następstwie ropnia odbytu, a u nastolatków może też być związana z rozwojem nieswoistych chorób zapalnych jelit.
Przetoka odbytu – objawy
Objawy przetoki odbytu obejmują bardzo uciążliwe dolegliwości. Pojawia się znaczny dyskomfort, zaczerwienienie, pieczenie oraz ból w okolicy odbytu. Chorzy często obserwują na bieliźnie zabrudzenia spowodowane wyciekiem płynnej, surowiczej lub ropnej wydzieliny (o nieprzyjemnym zapachu) oraz treści kałowej. Nierzadko pojawia się też niewielkie krwawienie. Zwykle to ropień odbytu jest przyczyną przetoki, dlatego pierwszym objawem jest guzek w okolicy odbytu. Charakterystyczne jest to, że dolegliwości bólowe znacząco nasilają się podczas siedzenia, a także podczas oddawania stolca. Należy wiedzieć, że u niektórych osób przetoka okołoodbytnicza ma bezobjawowy przebieg.
Przetoka odbytu – diagnostyka i sposoby leczenia
Pojawienie się jakichkolwiek niepokojących objawów należy skonsultować z proktologiem. Diagnoza stawiana jest na podstawie szczegółowego wywiadu i badania fizykalnego per rectum, dodatkowo wykonuje się USG przezodbytowe, a także badanie kanału przetoki sondą główkową i wziernikowanie odbytnicy (rektoskopia). Nie można ignorować żadnych objawów, gdyż nieleczona przetoka odbytu może doprowadzić do poważnych konsekwencji.
Leczenie przetoki odbytu polega na przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego, to jaka metoda zostanie zastosowana, zależy od rodzaju i lokalizacji przetoki. Zwykle chirurg przecina przetokę lub ją całkowicie wycina. W skrajnych sytuacjach lekarz może zdecydować o usunięciu części lub całości odbytnicy. Trzeba mieć świadomość, że powikłaniem po zabiegu chirurgicznym może być nietrzymanie gazów i stolca. Rozwiązaniem w tej sytuacji są pieluchy dla dorosłych. Po operacji niezbędna jest prawidłowa pielęgnacja rany. Oznacza to, że trzeba regularnie zmieniać opatrunki. Ranę należy odkażać, np. stosując płyny antybakteryjne i jałowe kompresy gazowe.
Dodatkowo wspomagająco stosuje się leczenie farmakologiczne. W przypadku infekcji i stanu zapalnego niezbędna jest antybiotykoterapia doustna lub miejscowa. Jeśli przetoka odbytu pojawia się w przebiegu chorób ogólnoustrojowych lub nieswoistych chorób zapalnych jelit, należy podjąć odpowiednią terapię schorzenia pierwotnego. Leczenie przetoki odbytu można wspomagać zabiegami domowymi. Wskazane są tzw. nasiadówki, do ich wykonania potrzebne są płyny antybakteryjne. Nasiadówki polegają na moczeniu okolicy odbytu w środku odkażającym. Ponadto kluczowe jest utrzymywanie prawidłowej higieny krocza oraz noszenie przewiewnej, bawełnianej bielizny.
Przetoka odbytu – zalecenia dietetyczne
Dieta stanowi uzupełnienie leczenia przetoki okołoodbytniczej. Głównym zaleceniem w przypadku osób, u których zdiagnozowana została przetoka odbytu, jest zwiększenie spożycia błonnika. Błonnik to naturalny sposób na utrzymanie prawidłowej perystaltyki jelit, który pomaga uchronić przed zaparciami. To ważne, gdyż zaparcia nasilają ból i dyskomfort okolicy odbytu. Doskonałą profilaktyką zaparć jest też prawidłowe nawodnienie organizmu. Woda wpływa na zmiękczenie masy kałowej i ułatwia jej usuwanie z jelit. Jeśli pasaż jelitowy i regularność wypróżnień są prawidłowe, nacisk na przetokę jest mniejszy. Należy też zwrócić uwagę na to, że wraz ze zwiększeniem podaży błonnika konieczne jest zwiększenie spożycia płynów! Dużym wsparciem mogą też być probiotyki, zaleca się spożywać kiszonki oraz fermentowane przetwory mleczne. Ważnym zaleceniem dietetycznym jest unikanie produktów wzdymających. Wzdęcia przyczyniają się do pogorszenia objawów przetoki, nasilają ból i dyskomfort. Z diety zaleca się wyeliminować przede wszystkim kapustę i rośliny strączkowe, m.in. fasolę i groch. Niewskazana jest też żywność wysokoprzetworzona.
Przetoka okołoodbytnicza jest wstydliwą dolegliwością, powodującą duży dyskomfort. Jej objawem jest ból i uczucie pieczenia w okolicy odbytu oraz wyciek wydzieliny ropnej i treści kałowej, które brudzą bieliznę. Zaobserwowanie takich objawów wymaga jak najszybszej konsultacji z lekarzem. Standardem w leczeniu przetoki jest zabieg operacyjny. Ponadto wskazana jest odpowiednia dieta bogata w błonnik i eliminująca produkty wzdymające.
